Tshivhoni ḓakani ḽihulu
Home | Written stories | Multilingual stories | Tshivhoni ḓakani ḽihulu

Written stories

Tshivhoni ḓakani ḽihulu

Author

Nga Melody Ngomane

Illustrator

Zwifanyiso nga Magriet Brink na Leo Daly

Ḓuvha ḽo vha ḽi tshi khou fhisa luṅwe ngei ḓakani ḽa Afurika musi Muvhuḓa u tshi humbula uri ndi khwine ndi tshi ya tshisimani u nwa maḓi. Wo vha u tshi khou ḓi thamutshela nga u ongolowa kuḓilani ku re na buse uvha ḽi tshi khou vhavhula, wa mbo ḓi vhona tshivhoni tshi tshi khou penya-penya nga nṱhani ha ḓuvha. Muvhuḓa wo vha u sa athu vhuya wa vhona tshivhoni, wa ḓivhudzisa uri ndi tshipuka tsha mufuda-ḓe tshenetshi. Musi u tshi tou sendela tsini, wa mangala musi u tshi vhona ḓaka na muvhuḓa muṱuku mutshena u fanaho nawo kha tshenetsho tshivhoni. Muvhuḓa wa gidima nga luṅwe luvhilo u tshi khou ya u humbela thuso.

 

“Thuso nandi! Ndi khou humbela u thusiwa wee!” wa vhidzelela.

 

Phunguwe yo vha i tshi khou bva u zwima yo ḓi awetshela murunzini wa muri muhulu. Musi i tshi pfa Muvhuḓa u tshi khou vhidzelela u tshi khou ṱoḓa thuso, ya ḓiita u nga a i khou pfa tshithu, i tshi humbula uri zwiṅwe zwipuka zwi ḓo u thusa ngauri yo vha yo neta. Nga khathihi fhedzi, Muvhuḓa wa vha wo swika henefho he ya vha yo ḓiawetshela hone.

 

“Phunguwe wee, nthuseni! Tshiguru, tshiguru nandi!” ndi muvhuḓa muṱuku mutshena une wa khou vhidzelela.

 

“Tshiguru? No tshi vhona gai?” hu vhudzisa Phunguwe, i tshi khou alamuwa.

“Hangei kuḓilani ku yaho mulamboni. Tsho mila ḓaka ḽoṱhe khathihi na muvhuḓa muṱuku mutshena u fanaho na nṋe,” u ralo Muvhuḓa u tshi khou tswimila.

 

Musi Phunguwe i tshi tou pfa zwenezwo ya pandela Muvhuḓa ngauri yo vha i sa tendi uri zwithu zwo raloho zwi nga vhuya zwa itea. “Arali tshiguru tsho mila ḓaka, ndi ngani ri tshi kha ḓi tshila nahone ri si thumbuni ya tshiguru?”

Muvhuḓa wa kundelwa u fhindula yeneyo mbudziso, fhedzi wa bvela phanḓa u tshi khou humbela u thusiwa. Phunguwe ya ya u vhidza Nngwe u itela uri vhuraru havho vha ye u vhona tshenetsho tshiguru.

 

Phunguwe na Nngwe zwa tevhela Muvhuḓa musi u tshi khou ya u vha sumbedza hune tshiguru tsha vha hone. Nga u tou ongolowa, vha sendela henefho hu re na tshivhoni. Musi vha tshi tou sendela henefho tsini, vha vhona zwipuka zwiraru zwo vha sedza. Zwipuka zwi re thumbuni ya tshiguru zwi tou fana navho! Vha tzhema nge vha vha vho tshuwa, vha gidimela mulamboni u itela u vhidza Mvuvhu.

 

“Mvuvhu, ri khou humbela uri ni ḓe ni ri thuse. Tshiguru tsho mila ḓaka na zwipuka zwiraru zwi fanaho na riṋe!” ndi Phunguwe i no ralo, i tshi khou tou amba nga u ṱavhanyedza.

 

Mvuvhu a yo ngo vhuya ya vha dzhiela nṱha nahone ya bvela phanḓa i tshi khou ḓiphina nga u bammbela ngauri yo vha i tshi khou humbula uri zwipuka zwi khou i fhura. Fhedzi musi i tshi vhona nḓila ye vha vha vho tshuwa ngayo, ya mbo ḓi bva henefho maḓini. Nga zwenezwo, Mvuvhu, Nngwe, Phunguwe na Muvhuḓa vha gidimela henefho he ha vha hu na tshivhoni.

 

Musi vha tshi swika henefho, Muvhuḓa na Phunguwe vha imela murahu ngauri vho vha vha tshi khou ofha uri hetshi tshipuka tshi songo ḓoweleaho tshi ḓo vha mila navho. Fhedzi Nngwe na Mvuvhu vha gidimela phanḓa u itela u ṱhasela tshenetsho tshipuka tshi songo ḓoweleaho … musi vha tshi vhona iṅwe nngwe na mvuvhu zwi tshi khou gidima zwi tshi ḓa zwo vha livha, vha gidima vha tshi khou tzhema, “Tshiguru! Tshiguru nandi!”

Zwipuka zwia zwa gidima zwa ya u ṱoḓa Ndau nahone zwa i vhudza tshiṱori tsha tshipuka tshi songo ḓoweleaho.

“Tsho mila muvhuḓa, phunguwe, nngwe na mvuvhu,” hu ṱalutshedza zwipuka, zwi tshi khou amba mazha.

 

“Tsho dovha tsha mila na ḓaka ḽoṱhe,” u ralo Muvhuḓa.

“Nahone zwipuka zwi re thumbuni yatsho zwo vha zwi tshi khou ṱoḓa u ri ṱhasela!” ya ralo Mvuvhu.

 

Ndau a i athu vhuya ya pfa zwithu zwo tou raloho, nga u ṱavhanya ndau ya vhidza dziṅwe ndau dza gidima u yo hasela tshiguru. Muvhuḓa, Phunguwe, Nngwe na Mvuvhu zwa tevhela nga murahu.

 

Musi vhe nḓilani, vha ṱangana na Ṱhoho, ye ya vhonala i tshi nga i khou ṱoḓa tshiṅwe tshithu. Ya thamutshela henefho phanḓa ha Ndau.

 

“Ndo takala zwone u ni vhona Ndau,” ya ralo Ṱhoho. “Ndi khou humbela uri ni nthuse ndi wane tshivhoni tshanga. Ndi vhona u nga muṅwe o tshi tswa.”

 

“Ḓanu bva nḓilani iṅwi Ṱhoho. Ri na zwithu zwa ndeme zwine ra tea u zwi ita. Ri khou gidimela u yo ṱhasela tshiguru tshe tsha mila zwipuka na ḓaka,” hu amba Ndau yo dinalea.

 

Ṱhoho ya mbo i bva nḓilani, fhedzi ya tevhela zwenezwo zwipuka ngauri yo vha i tshi khou ṱoḓa u vhona uri tshenetsho tshiguru tsho tou itisa hani.

 

Musi zwipuka zwi tsini na he tshivhoni tsha vha tshi hone, dzindau, Mvuvhu na Nngwe zwa ima zwa tou dzhii zwa lugela u ṱhasela. Zwa gidimela henefho tsini na tshivhoni! Musi zwi tshi vhona tshigwada tsha zwipuka zwo halifhaho zwi tshi khou gidimela khazwo, zwoṱhe zwa balangana zwa shavhela hatsini vhulapfu. Zwiṅwe zwazwo zwa shuvhama fhasi, zwiṅwe zwa dzumbana murahu ha zwiṱaka nahone zwiṅwe zwa gonya miri.

 

Musi Ṱhoho i tshi vhona uri zwipuka zwo vha zwi tshi khou tshuwiswa nga tshivhoni, ya tou fa nga maseo. Ya gidimela khatsho, ya ḓivhona ya sea ya ri, “Tshivhoni tshanga, ndo vha ni tshi khou ni ṱoḓa ḓuvha ḽoṱhe.”

 

Musi zwiṅwe zwipuka zwi tshi vhona Ṱhoho yo ima phanḓa ha tshipuka tshi songo ḓoweleaho na uri tshenetsho tshiguru tsho vha tshi na vhuthu, zwa bva nga u ongolowa he zwa vha zwo dzumbana hone nahone zwa thoma u vhudzisa Ṱhoho nga ha tshipuka tshenetshi tshi songo ḓoweleaho.

 

“Hetshi ndi tshivhoni, a si tshipuka. Ni ḓivhona ngatsho. Vhonani, ndi nṋe a re hafha kha tshivhoni,” ndi Ṱhoho i tshi khou ṱalutshedza, yo imisela tshivhoni nṱha.

 

Musi zwipuka zwi tshi pfa zwenezwi, zwoṱhe zwa tou fa nga maseo nahone zwa ṱwa zwi tshi khou ḓivhona nga tshivhoni.