Ntsumi yi languteka njhani?
Home | Written stories | Multilingual stories | Ntsumi yi languteka njhani?

Written stories

Ntsumi yi languteka njhani?

Author

Njabulo Mokoena

Illustrator

Chantelle na Burgen Thorne

Siku rin’wana exikolweni, Thicara Jane u va dyondzise hi tintsumi. Sharon a a tsake ngopfu hi leswi a nga swi dyondza lerova loko a fika ekaya a hlamusela mana wa yena swilo hinkwaswo leswinene leswi tintsumi ti swi endlaka.

“Mama, ntsumi yi languteka njhani?” a vutisa loko a ri karhi a dya swakudya swo khomisa.

“A ndzi swi tivi n’wananga. Thicara Jane u te ntsumi yi languteka njhani?” ku vutisa Mama.

 

“U te ntsumi a yi kohli,” ku vula Sharon hi ku hefemulela ehenhla. A swi ta antswa loko Thicara Jane a a va byele ndlela leyi ntsumi yi langutekaka ha yona hakunene. Kutani Sharon a a ta tiva lexi a lavaka xona!

“Xana a wu swi pfumeli leswi Thicara Jane a swi vuleke?” ku vutisa Mama.

“A ndzi tiyiseki. Ndzo tivutisa leswaku ndzi ta yi tiva njhani ntsumi loko ndzi nga swi tivi leswaku yi languteka njhani,” ku vula Sharon. Hiloko a heta swakudya swa yena a ya veka ndyelo na khapu ekhixini esinkini.

“Tana u ta ndzi pfuna ku basisa tafula,” ku vula Mama. “Chela masalela ya miroho ebinini yo endla quva, ivi u veka xinkwa endhawini ya xona.”

“Hi swona Mama,” ku vula Sharon ivi a hatlisa a endla leswi mana wakwe a n’wi kombeleke ku endla swona.

Loko tata wakwe a vuya hi le ntirhweni madyambu wolawo, Sharon u n’wi tsutsumerile a n’wi hlanganisa enyangweni. U n’wi mukele bege yakwe ya ntirho. Tata wakwe u n’wi angarhile, a n’wi languta hi ku n’wayitela.

“Papa, ndzi na xivutiso,” ku vula Sharon, tata wakwe ni ku tshama a nga si tshama.

“Hi swona n’wananga, xi ri yini xivutiso xa kona?” ku vutisa tata wakwe hi ku n’wayitela lokukulu.

“Papa, ntsumi yi languteka njhani?”

“Kahlekahle, tintsumi ti lulamile, ti ni musa ni rirhandzu,” ku vula tata wakwe.

“Sweswo ndza swi tiva. Thicara Jane na yena u vule tano. Kambe leswi ndzi lavaka ku tiva swona hi leswaku ti languteka njhani,” ku vula Sharon.

Tata wakwe u n’wi langute nkarhinyana a ri karhi a ehleketa. Hiloko a ku, “Hi mahelovhiki ndzi ta ku humesa hi ya vona ntsumi.”

Sharon a a tsake na swikunwana. “Wa ku tiva lomu yi nga kona?” a vutisa hi ku hlamala. “Mama!” ku huwelela yena. “Papa wa ku tiva lomu tintsumi ti nga kona!”

“Sweswo swa tsakisa, Sharon. Se u ta kuma nhlamulo ya xivutiso xa wena,” ku vula Mama. Hiloko a languta tata wa Sharon hi ku n’wayitela lokukulu.

Hi mixo lowu landzelaka loko a ri exibazanini xa xikolo, Sharon u byele vanghana vakwe hinkwavo leswaku u ya vona ntsumi hi mahelovhiki. Vanghana vakwe va lo n’wayitela, hikuva a va nga swi tshembi leswi a swi vuleke, hambileswi a va n’wi rhandza.

Hiloko a byela na thicara rakwe leswi a kunguhateke ku swi endla hi mahelovhiki. Thicara Jane u n’wi kombele leswaku hi Musumbhunuku a ta a lunghekele ku hlamusela tlilasi hinkwayo leswi a swi voneke.

Hi Mugqivela nimoxo, Sharon u hatle a pfuka a endla mintirho ya le ndlwini. Hiloko a hlamba, a ambala kahle ivi a fihlula. Yena se a a lunghekile, a yimele tata wakwe ntsena. A swi tekanga nkarhi leswaku Sharon a tikuma a tshame emovheni a tifasile exitulwini xa le ndzhaku, hiloko movha wu suka, hi leswiya!

“Ka Papa, xana i kule?” a vutisa a tsakile.

“Hi ta fika ku nga ri khale,” a vula hi ku n’wayitela. Va fambe mpfhukanyana ivi va fika va yima ekaya ra vadyuhari.

“Se hi fikile,” ku vula Papa a ri karhi a hakunula bandhi.

“Ekaya ra vadyuhari?” Sharon a a pfilunganyekile. Tintsumi ti endla yini ekaya ra vadyuhari?

“Hoyohoyo,” ku vula jaha rin’wana ri ri karhi ri va hlanganisa. “U fanele u ri Sharon. Ndzi tsale swilo leswi mi nga hi pfunaka ha swona laha kaya namuntlha.” U langute Sharon a ri karhi a n’wayitela ivi a nyika tata wakwe phepha leri nga ni nxaxamelo wa swilo leswi va faneleke va swi endla.

Tatana u hlaye swilo swa kona. Xo sungula, Sharon u pfune Papa ku kukula jarata. Endzhaku va basise switulu leswi tirhisiwaka hi vadyuhari loko va orha masana. Sharon u hatle a endla ntirho wa yena leswaku tata wakwe a ya n’wi komba ntsumi.

“Sweswi hi fanele hi basisa holo yo dyela eka yona,” ku vula Papa. Va yi kukurile va tlhela va sula ritshuri va hetelela hi ku yi policha ku fikela loko yi basa yi ku paa.

Hiloko ku fika nkarhi wa lanji. Sharon na tata wakwe va hlambe mavoko ni swikandza ivi va ya eholweni yo dyela eka yona. Sharon u fike a pfuneta ku phama swakudya ivi a dzumba kwalaho ni van’wana va ri karhi va n’wi byela mintsheketo ya khale. Va tlhele va tlanga mirhavarhava. Hiloko mukhegula un’wana a ku eka Sharon, “Wa tiva u ntsumi,” kutani a n’wi angarha hi rirhandzu.

“Vonani ntsumi yonghasi! Hi wena mani, ka khegu?” ku vutisa mukhegula un’wana.

“Hi mina Sharon,” a hlamula hi ku n’wayitela ivi a tsutsumela eka tata wakwe.

“Papa, vakokwana lava va ndzi vula ntsumi. Hiloko ndzi tsundzuka leswaku kambe u fanele u ndzi komba yona namuntlha,” ku vula yena.

Tata wakwe u n’wayiterile ivi a kombetela exivonini lexi a xi ri kwalaho. “Sharon, ntsumi yi languteka hi ndlela liya.”

 

Sharon u tinyange nkarhinyana ivi a n’wayitela. A a lava ri hatla ri xa leswaku a ta ya exikolweni hi Musumbhunuku a hlamusela vanghana va yena na thicara leswaku u tiphinile hi ku endla ntirho lowunene wa ku va ntsumi.

 

[Get story active!] Endla ntsheketo wu nyanyula!

 

  • U ehleketa leswaku tintsumi ti languteka njhani? Dirowa xifaniso xa ntsumi. Endla swiambalo hi swilapana leswi u swi tsemeke ivi u endla misisi hi wulu kumbe xintambhyana.
  • Tsala xiphato lexi hlamuseleka leswi u swi ehleketaka hi tintsumi.
  • Endlela munhu loyi u n’wi rhandzaka bodlhela leri tsariweke leswaku “Ndzi ntsumi ya wena.” Kombela munhu wa kona a teka swiphephana leswi tsariweke swilo swo olova ku swi endla – swo tanihi Ndzi endlele tiya – leswi a nga tsakelaka leswaku u n’wi endlela swona, a swi hoxa ebodlheleni. Hi ku famba ka nkarhi, humesa xin’wana xa swiphephana leswi, u endlela munhu loyi u n’wi rhandzaka swokarhi leswi a swi tsaleke.